Büyük Ekonomilerde Ticaret Eğilimleri
2024'ün dördüncü çeyreğinde, büyük ekonomilerde mal ticareti karmaşık bir tablo sergilemiştir. Çin ve Hindistan'da ihracat artmaya devam ederken, Güney Kore'nin ihracat büyümesi yavaşlamış ancak yıllık bazda en yüksek seviyede kalmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde ithalat büyümesi pozitif bir eğilim gösterirken, ihracat büyümesi negatif olmuştur. Japonya, Rusya Federasyonu, Güney Afrika ve Avrupa Birliği'nde ise ithalat büyümesi hem çeyreklik hem de yıllık bazda düşüş göstermiştir.
Hizmet ticareti, 2024'ün dördüncü çeyreğinde büyümeye devam etmiştir. Ancak, bu büyüme yıllık rakamlara kıyasla daha yavaş bir hızda gerçekleşmiştir. Hindistan ve Güney Afrika'da hizmet ticareti güçlü kalmıştır. Yıllık bazda, hizmet ticareti büyümesi birçok gelişmekte olan ekonomide çift haneli rakamlara ulaşırken, gelişmiş ekonomilerde de yüksek seviyelerde kalmıştır.
Bölgesel Ticaret Eğilimleri
2024'ün dördüncü çeyreğinde, gelişmekte olan ülkelerdeki ticaret büyümesi, gelişmiş ülkeleri geride bırakmıştır. Gelişmiş ülkelerde ithalat ve ihracat yaklaşık %2 oranında düşerken, gelişmekte olan ülkelerde ticaret büyümesi %2 oranında artmıştır. Ancak, gelişmekte olan ülkelerde çeyrek bazlı büyüme, yıllık ortalamanın altında kalmıştır. Güney-Güney ticareti, 2024 boyunca güçlü bir büyüme sergilemiş ve bu eğilim dördüncü çeyrekte de devam etmiştir. Doğu Asya ülkeleri, bu büyümeye önemli katkı sağlamıştır.
Çoğu bölgede ticaret büyümesi pozitif olmuştur. Ancak, Avrupa ve Orta Asya'da ticaret daralmıştır. Latin Amerika, Doğu Asya, Güney Asya ve Okyanusya'da ticaret büyümesi güçlü kalmıştır. Latin Amerika ve Doğu Asya'da bölge içi ticaret güçlü bir performans sergilerken, Afrika'da ticaret %4 oranında daralmıştır. Kuzey Amerika'da ise ticaret büyümesi yıllık ortalamaların altında kalmıştır.
Küresel Ticaret Dengesizlikleri
2024 yılında mal ticaretindeki küresel dengesizlikler artmış ve 2022 seviyelerine yaklaşmıştır. Amerika Birleşik Devletleri, en büyük ticaret açığını göstermeye devam ederken, Çin en yüksek ticaret fazlasını korumuştur. Avrupa Birliği, yüksek enerji fiyatları nedeniyle 2024'te önemli bir ticaret fazlası kaydetmiştir. Hindistan, Japonya ve Birleşik Krallık ise büyük ticaret açıkları vermiştir.
Büyük ekonomiler arasındaki ikili ticaret dengesizlikleri yüksek seviyelerde kalmış ve çoğu durumda artmıştır. En büyük dengesizlikler, Amerika Birleşik Devletleri ile Çin, Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği ile Çin arasında görülmüştür. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri'nin Meksika ve Vietnam ile de önemli ticaret açıkları bulunmaktadır. Çin'in ticaret açıkları ise ağırlıklı olarak Avustralya ve Tayvan ile ilişkilidir.
Küresel Ticaret Dinamikleri ve Ticaret Bağımlılığı
2023'te gözlemlenen "dost ülkelerle ticaret" (friendshoring) ve ticaret yoğunlaşması eğilimleri, 2024'te tersine dönmüştür. Dost ülkelerle ticaret seviyeleri 2021 ortalamalarının üzerinde kalmaya devam etse de, 2024'te azalmış ve jeopolitik olarak yakın ülkeler arasındaki ticaret dinamiklerinden uzaklaşıldığını göstermiştir. Ticaret yoğunlaşması da 2021 seviyelerinin altına düşmüş ve daha küçük ülkelerin küresel ticarette daha büyük bir rol oynadığı bir yapı ortaya çıkmıştır.
Yakın coğrafyalarla ticaret (nearshoring) de azalmış ve coğrafi olarak uzak ülkeler arasındaki ticaret yeniden canlanmıştır. Jeoekonomik faktörler, büyük ekonomiler arasındaki ticaret eğilimlerini şekillendirmeye devam etmektedir. Bu faktörler, yalnızca büyük ekonomiler arasındaki ticareti değil, diğer ticaret ortaklarıyla olan dinamikleri de etkilemektedir. Değer zincirlerinin yeniden yapılandırılması, ekonomiler arasındaki ticaret bağımlılıklarını etkileyen bir diğer önemli faktördür.
Sektörel Düzeyde Küresel Ticaret Eğilimleri
Son dört çeyrekte ticaret büyümesi sektörler arasında farklılık göstermiştir. Ofis ekipmanları ve ilaç ticareti, ortalamanın oldukça üzerinde bir büyüme sergilemiştir. Buna karşılık, enerji sektöründeki ticaret değeri 2024'te keskin bir şekilde düşmüştür.
2024'ün dördüncü çeyreğinde, küresel ticaret büyümesi en çok şu sektörlerde belirgin olmuştur:
- Tarım-gıda,
- İletişim ekipmanları,
- Hassas aletler,
- Ulaşım
Buna karşın, giyim sektörü ve çıkarım endüstrilerinde (enerji ve mineraller) ticaret daralmıştır.
Kaynak: Global Trade Update - March 2025 - UNCTAD