Yapay Zeka ile İlgili Hükümlerin Bölgesel Ticaret Anlaşmalarındaki Yeri
Yapay zeka (YZ) ile ilgili hükümler, bölgesel ticaret anlaşmaları (RTAs) ve dijital ekonomi anlaşmalarına dahil edilmeye başlanmıştır. Ancak bu hükümler genellikle bağlayıcı olmayan, yani "yumuşak" düzenlemeler şeklindedir. Bu tür hükümlerin anlaşmalara dahil edilmesi olumlu bir gelişme olsa da düzenleyici uyumun sağlanması için yeterli bir çözüm oluşturmamaktadır.
Şu anda altı anlaşma YZ ile ilgili hükümler içermektedir:
- Birleşik Krallık-Avustralya Serbest Ticaret Anlaşması
- Birleşik Krallık-Yeni Zelanda Serbest Ticaret Anlaşması
- Avustralya-Singapur Dijital Ekonomi Anlaşması (SADEA)
- Şili-Yeni Zelanda-Singapur Dijital Ekonomi Ortaklığı Anlaşması (DEPA)
- Birleşik Krallık-Singapur Dijital Ekonomi Anlaşması (UKSDEA)
- Güney Kore-Singapur Dijital Ortaklık Anlaşması (KSDPA)
Henüz yürürlüğe girmemiş olan Birleşik Krallık-Ukrayna Serbest Ticaret Anlaşması da yapay zeka ile ilgili hükümler içermektedir.
Yapay Zeka ile İlgili Hükümlerin İçeriği
Yapay Zeka ile ilgili hükümler genellikle "en iyi çaba" maddeleri şeklindedir. Bu maddeler, tarafların istenen sonuçları elde etmek için ellerinden geleni yapmalarını gerektirir. Hükümler, YZ'nin küresel ekonomideki artan önemini kabul eder ve güvenilir, güvenli, sorumlu YZ kullanımını teşvik etmeyi amaçlar. Ayrıca, yönetişim çerçevelerinin geliştirilmesini veya uluslararası yönergeler dikkate alınarak oluşturulmasını destekler. Örneğin, Birleşik Krallık-Avustralya ve Birleşik Krallık-Yeni Zelanda anlaşmaları, 2019 OECD İlkelerine atıfta bulunmaktadır.
Bazı anlaşmalar, risk temelli ve sonuç odaklı bir yaklaşımın önemini vurgular. Ayrıca, teknolojik birlikte çalışabilirlik, teknolojik tarafsızlık, bilgi paylaşımı, iyi uygulamalar, etik kullanım, algoritmik şeffaflık ve uluslararası standartların geliştirilmesi gibi konularda iş birliğini teşvik eder.
Ticaret ve Yapay Zeka'nın Etkileşimi
Bazı Yapay Zeka ile ilgili hükümler doğrudan ticarete atıfta bulunmaktadır.
Örneğin,
- Birleşik Krallık-Ukrayna,
- Birleşik Krallık-Singapur ve
- Birleşik Krallık-Avustralya anlaşmaları,
Yapay Zeka'nın rekabetçiliği artırmadaki ve uluslararası ticareti kolaylaştırmadaki rolünü açıkça kabul etmektedir.
Birleşik Krallık-Avustralya anlaşması, yeni teknolojilerde ticareti teşvik etmeye yönelik faaliyetleri desteklerken, Birleşik Krallık-Ukrayna ve Birleşik Krallık-Singapur anlaşmaları, ticaret ve yeni teknolojiler arasındaki etkileşimle ilgili uluslararası forumlara aktif katılımı teşvik etmektedir.
Dijital Ticaret Hükümleri ve Yapay Zeka Gelişimi
Bölgesel ticaret anlaşmalarında yer alan dijital ticaret hükümleri, Yapay Zeka'nın geliştirilmesi ve kullanımı açısından da önemlidir. Bu hükümler, veri akışları, veri yerelleştirme, kişisel bilgilerin korunması ve hükümet verilerine erişim gibi konuları kapsamaktadır. Bu düzenlemeler, Yapay Zeka modellerini eğitmek için gerekli verilere erişimi belirlemede kritik bir rol oynar.
Ayrıca, kaynak kodu, yazılım ve algoritmaların açıklanmasını yasaklayan hükümler, özellikle ABD liderliğindeki anlaşmalarda yer almaktadır. Bu hükümler, teknoloji firmalarını ticari sırların açıklanmasını gerektiren hükümet önlemlerine karşı korumayı amaçlar. Ancak, kaynak koduna erişim, YZ sistemlerinin güvenilirliğini değerlendirmek için önemlidir. Bu tür yasaklar, teknolojiye erişimi, piyasa rekabetini ve açık kaynak yazılımların kullanılabilirliğini sınırlayabilir.
Dijital Ticaret Hükümlerinin Derinliği ve Farklılıklar
Bölgesel ticaret anlaşmalarındaki dijital ticaret hükümlerinin kapsamı ve derinliği, anlaşmalar arasında önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Örneğin:
- ABD liderliğindeki anlaşmalar, veri akışlarının serbestliği konusunda bağlayıcı hükümler içerirken,
- Birleşik Krallık-Avrupa Birliği anlaşması, finansal olmayan veri akışlarıyla ilgili herhangi bir hüküm içermemektedir.
Kişisel veri koruma konusunda da farklılıklar bulunmaktadır. ABD liderliğindeki anlaşmalar, özel şirketlerin gönüllü taahhütlerini yeterli görürken, Avrupa Birliği'nin Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) daha kapsamlı bir yaklaşım benimsemektedir.
Hizmet Ticareti ve Yapay Zeka Politikaları
Bölgesel ticaret anlaşmalarındaki hizmet ticareti düzenlemeleri, hükümetlerin ticaret politikalarının ve yükümlülüklerinin Yapay Zeka için politika ortamını nasıl etkileyebileceği açısından önemlidir. Hizmet ticareti anlaşmaları, Dünya Ticaret Örgütü'nün Hizmet Ticareti Genel Anlaşması'na (GATS) kıyasla daha yüksek düzeyde pazar erişimi ve ulusal muamele taahhütleri sağlamaktadır.
Örneğin, veri işleme hizmetleri bağlamında:
- Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Amerika'daki WTO üyeleri, GATS veya RTAs kapsamında bazı pazar erişimi taahhütlerinde bulunmuştur.
- Afrika'da ise WTO üyelerinin yalnızca %26'sı veri işleme hizmetleri için pazar erişimi taahhütlerinde bulunmuştur.
Bu oran, Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi (AfCFTA) hizmet taahhütleri yürürlüğe girdiğinde artacaktır.
Kaynak: Trading with intelligence - WTO