Küresel Ticarette Yavaşlama: 2023’ün Zorlukları ve 2024 Tahminleri
UNCTAD'ın (BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı) Aralık 2023'te yayımlanan ''Global Trade Update'' Raporu'na göre; küresel mal ticareti 2023 yılında yaklaşık 2 trilyon USD azalırken, hizmet ticareti 500 milyar USD artış gösterdi. 2024 yılı için ise görünüm belirsizliğini koruyor.
Küresel ticaret, 2023 yılı boyunca gelişmiş ülkelerdeki talebin azalması, Doğu Asya ekonomilerindeki zayıf performans ve emtia fiyatlarındaki düşüş nedeniyle yavaşladı. Bu faktörler toplu olarak mal ticaretinde kayda değer bir daralmaya neden olurken hizmet ticareti 2023'ün büyük bölümünde büyüme kaydetti. Ancak hizmet sektörlerindeki toparlanma 2023'ün ikinci yarısında önemli ölçüde yavaşladı.
Ticaretteki gerileme, 2023'ün büyük bölümünde Güney-Güney hattındaki ticaretin düşük performans gösterdiği gelişmekte olan ülkeler için daha belirgin oldu. Bu gerileme; yalnızca Doğu Asya bölgeleri ile değil aynı zamanda Asya ekonomileri arasındaki ticaretin azalmasıyla da ilişkilendirilebilir.
2023 yılında küresel ticaretin 31 trilyon ABD dolarının altına düşebileceği öngörülüyor. Bu değer 2022'deki rekor yüksek seviyeye kıyasla yaklaşık 1,5 trilyon ABD doları (veya yüzde 4,5) daralma anlamına geliyor. Spesifik olarak, mal ticaretinin 2023'te yaklaşık 2 trilyon ABD Doları veya yüzde 7,5 daralması beklenirken, hizmet ticaretinin yaklaşık 500 milyar ABD Doları veya yüzde 7 artması bekleniyor.
2024 yılına baktığımızda küresel ticarete ilişkin tahminler oldukça belirsiz ve genel olarak kötümser olmaya devam ediyor. Bazı ekonomik göstergeler potansiyel iyileşmelere işaret ederken, devam eden jeopolitik gerilimlerin, yüksek borç seviyelerinin ve yaygın ekonomik kırılganlığın küresel ticaret modelleri üzerinde olumsuz etkiler yaratması bekleniyor.
Küresel ticareti etkileyen en önemli faktörlerden bazıları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Olumlu ekonomik büyümeye rağmen ciddi eşitsizliklerin devam etmesi
Küresel ekonomik tahminler istikrarlı olmaya devam ediyor ancak hâlâ tarihsel ortalamaların altında. Ayrıca, 2024 yılı için öngörülen ekonomik görünümler açısından ülkeler ve bölgeler arasında ciddi eşitsizlikler devam ediyor. Bu eşitsizliklerin ticaret kalıplarını etkilemesi öngörülüyor.
Yüksek faiz oranları ve zayıflayan sanayi üretimi
Birçok ekonomide sürekli yüksek seyreden faiz oranları ekonomik aktiviteyi sekteye uğratıyor. Çin ve ABD'ye ilişkin son Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) okumaları, önümüzdeki aylarda sanayi üretimine ilişkin zayıf bir görünüme işaret ediyor.
Emtia fiyatlarında dalgalanma
Bölgesel çatışmalar ve kalıcı jeopolitik gerginliklerin emtia piyasalarında daha fazla belirsizliğe neden olması muhtemel. Ayrıca, enerji dönüşümü için kritik minerallerin güvence altına alınmasının giderek artan öneminin fiyatları etkilemesi ve bu emtialarda daha fazla piyasa dalgalanmalarına neden olması bekleniyor.
Tedarik zincirlerinin uzatılması
Küresel ticaret, tedarik zincirlerinin ticaret politikalarındaki değişimlere ve jeopolitik gerilimlere tepki verme şeklinden etkileniyor; Çin ile ABD arasındaki tedarik bağlantılarında dikkate değer etkiler gözlemleniyor. Başta Doğu Asya ekonomileri ve Meksika olmak üzere diğer bölgelerdeki şirketler, jeopolitik kaygılardan etkilenen tedarik zincirlerine daha fazla entegre olma fırsatlarına sahip oldu.
Sübvansiyonların ve ticareti kısıtlayıcı önlemlerin arttırılması
Gerek sanayi politikalarının kullanımının yeniden artması gerekse iklim taahhütlerinin yerine getirilmesi konusundaki aciliyet, ticaret politikalarında hem tarife hem de tarife dışı önlemler yoluyla değişiklikleri tetiklemektedir. Ticareti kısıtlayıcı tedbirlerin kullanımı 2023 yılında arttı. Bu içe dönük politikaların uluslararası ticaretin büyümesini engellemesi bekleniyor.
Konteyner taşımacılığına yönelik talebin düşük olması ve ham maddeye olan talebin artması
Shanghai Containerized Freight Index'indeki düşüşün de gösterdiği üzere konteyner taşımacılığına yönelik talepte azalma olmuştur. Buna karşılık küresel hammadde talebindeki artışa paralel olarak Baltic Dry Index'i 2023'ün ikinci yarısında olumlu bir eğilim sergilemiştir.