Küresel Ticaret Yollarındaki Kriz: Panama ve Süveyş Kanalları

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın (UNCTAD) 26 Ocak 2024 tarihli yazısında, Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırılar, Karadeniz'deki jeopolitik gerilimler ve iklim değişikliğinin Panama Kanalı üzerindeki etkileri gibi faktörlerin, küresel ticaret yollarını etkileyen karmaşık bir krize yol açtığı belirtiliyor.

Küresel mal hareketinin yaklaşık %80’i deniz taşımacılığı ile gerçekleştiriliyor. Ancak bu kritik ticaret yollarında yaşanan aksaklıklar, tedarik zincirlerini ve küresel ekonomiyi ciddi şekilde etkiliyor.

• Küresel Ticaretteki Rolü: 2023 yılında küresel mal ticaretinin %12-15’i Süveyş Kanalı üzerinden gerçekleştirildi.
• Son Durum: UNCTAD, Süveyş Kanalı üzerinden geçen ticaret hacminin son iki ayda %42 oranında azaldığını tahmin ediyor.
• Kızıldeniz'deki Saldırılar: Son olaylar nedeniyle büyük denizcilik firmaları Süveyş Kanalı geçişlerini geçici olarak askıya aldı.

• Jeopolitik Gerilimler: Ukrayna'daki çatışmalar, petrol ve tahıl ticaretinde önemli değişikliklere yol açarak yerleşik ticaret kalıplarını yeniden şekillendirdi.

• İklim Değişikliği Etkisi: Şiddetli kuraklık nedeniyle su seviyeleri azaldı ve kanal geçişlerinde %36 oranında düşüş yaşandı.
• Uzun Vadeli Riskler: İklim değişikliğinin kanalın kapasitesi üzerindeki etkileri, küresel tedarik zincirleri için kalıcı endişelere yol açıyor.

• Süveyş Kanalı'ndaki konteyner gemisi geçişleri %67 oranında azaldı.
• Tanker ve gaz taşıyıcı geçişlerinde de önemli düşüşler yaşandı.

• Aralık ayında konteyner spot navlun oranları haftalık 500$ artışla rekor seviyeye ulaştı.
• Şangay'dan Avrupa'ya: Navlun oranları %256 artarken, ABD'nin batı kıyısına olan oranlar %162 arttı.

• Alternatif rotalara yönlendirilen gemiler, daha uzun mesafeler kat etmek zorunda kalıyor.
• Bu durum, daha fazla yakıt tüketimine ve CO2 emisyonlarının artmasına neden oluyor.

• Enerji Fiyatları: Gaz geçişlerindeki kesintiler, özellikle Avrupa'da enerji fiyatlarının artmasına neden oluyor.
• Gıda Fiyatları: Daha uzun mesafeler ve artan navlun maliyetleri, küresel gıda fiyatlarını yükseltiyor. Rusya ve Ukrayna'dan yapılan tahıl sevkiyatlarındaki aksamalar, gıda güvenliği açısından risk oluşturuyor.
• Tüketici ve Üretici Üzerindeki Etkiler: Yüksek navlun maliyetlerinin tüketicilere yansıması zaman alacak olsa da, etkilerinin bir yıl içinde hissedilmesi bekleniyor. Üreticilere ödenen fiyatlar düşerken, tüketiciler daha yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalabilir.

Mevcut zorluklar, ticaretin jeopolitik gerilimlere ve iklimle ilgili sorunlara karşı ne kadar kırılgan olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle gelişmekte olan ülkeler, bu şoklara karşı daha savunmasız durumda.

Kolektif Çabaların Önemi

• Sürdürülebilir Çözümler: Ticaret yollarındaki aksaklıkları azaltmak için uluslararası iş birliği gereklidir.
• Destek Mekanizmaları: Gelişmekte olan ülkelere yönelik destek programları, bu ülkelerin krizlere karşı dayanıklılığını artırabilir.

Kızıldeniz, Karadeniz ve Panama Kanalı gibi kritik ticaret yollarında yaşanan aksaklıklar, küresel tedarik zincirlerini ve ekonomik istikrarı tehdit ediyor.

• Ticaretin Dijitalleşmesi: Ticaretin dijitalleşmesi ve teknolojik altyapının geliştirilmesi, bu tür krizlere karşı dayanıklılığı artırabilir.
• Küresel İş Birliği: Hükümetler ve uluslararası kuruluşlar, sürdürülebilir çözümler geliştirmek için daha fazla iş birliği yapmalıdır.

Doğru stratejilerle, bu krizler yalnızca birer zorluk değil, aynı zamanda küresel ticaretin daha kapsayıcı ve sürdürülebilir hale gelmesi için bir fırsat olabilir.