Yeşil Enerji Değer Zincirleri: Güneş ve Rüzgar Teknolojilerinin Rolü

Güneş ve rüzgar enerjisi teknolojileri, küresel enerji geçişinin temel taşlarıdır. Bu teknolojilerin üretimi, hammaddelerden nihai ürünlere kadar uzanan karmaşık bir değer zincirini içerir. Güneş panelleri ve rüzgar türbinleri, enerji geçişinde kritik bir rol oynarken, bu ürünlerin üretim ve ticaret süreçleri, küresel ekonomide önemli bir yer tutmaktadır.

Değer zincirinin ilk aşamasında, alüminyum, çinko ve silikon gibi hammaddeler öne çıkar. Bu hammaddeler, güneş panelleri ve rüzgar türbinlerinin temel bileşenlerini oluşturur.

• Güneş Panelleri: Silikon, önce silikon külçelerine dönüştürülür, ardından ince gofretler halinde kesilir. Bu gofretler, güneş hücrelerine işlenir ve fotovoltaik modüller oluşturmak için cam ve plastik levhalarla birleştirilir.
• Rüzgar Türbinleri: Türbin kanatları, rüzgarın gücünü rotora iletir. Türbinin tepe kısmında yer alan nacelle, jeneratör ve sapma mekanizması gibi kritik bileşenleri barındırır.

Ara ürünler, değer zincirinin en kritik aşamalarından biridir. Bu aşamada, silikon gofretler, güneş hücrelerine dönüştürülürken, rüzgar türbinlerinde rotorlar ve jeneratörler gibi bileşenler üretilir.

Değer zincirinin son aşamasında, güneş panelleri ve rüzgar türbinleri gibi nihai ürünler üretilir. Bu ürünler, enerji üretiminde kullanılmak üzere dünya genelinde ticarete konu olur.

Güneş ve rüzgar enerjisi teknolojilerinin üretiminde kullanılan malların küresel ticareti, 2020-2022 yılları arasında yıllık 1,5 trilyon ABD dolarını aşmıştır:

• Güneş Panelleri: Değer zincirindeki yıllık ticaret hacmi 790 milyar ABD dolarıdır.
• Rüzgar Enerjisi Santralleri: Yıllık ticaret hacmi 1,3 trilyon ABD dolarıdır.
• Ortak Mallar: Her iki teknolojide kullanılan ortak malların ticareti 430 milyar ABD dolarıdır.

Ticaret değerleri, üretimin son aşamalarında en yüksek seviyeye ulaşırken, hammaddelerle bağlantılı ticaret değerleri daha düşük seviyede kalmaktadır.

Değer zincirinin tüm aşamalarında, küresel ticaret belirli ülkeler arasında yoğunlaşmıştır. İlk beş ihracatçı, toplam ihracatın en az %40'ını gerçekleştirmektedir:

• Güneş Enerjisi: Polisilikon gofret ihracatının %69'u ilk beş ihracatçı tarafından yapılmaktadır.
• Rüzgar Enerjisi: Rotor ihracatının %59'u ilk beş ihracatçı tarafından gerçekleştirilmektedir.

Hem güneş hem de rüzgar enerjisi teknolojilerinde, ara ve nihai aşamalarda öne çıkan sekiz ekonomi şunlardır: Çin, Almanya, ABD, Japonya, Meksika, Güney Kore (güneş enerjisi için), İtalya (rüzgar enerjisi için).

Bu yoğunlaşma, diğer ülkelerin değer zincirine dahil olmasını zorlaştırmakta ve hammadde fiyatları üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturmaktadır.

Gelişmekte olan ülkeler, genellikle değer zincirinin birincil aşamalarında hammadde tedarikçisi olarak sınırlı bir rol oynamaktadır. Bu durum, bu ülkelerin ekonomik kalkınma fırsatlarını kaçırmasına neden olmaktadır.

Çin, büyük iç pazarından yararlanarak ara ve nihai malların önde gelen üreticisi ve ihracatçısı haline gelmiştir. Çin’in liderliği, küresel kapasite artışını, fiyat düşüşlerini ve uluslararası ticareti yönlendirmiştir.

Montaj aşaması, gelişmekte olan ülkeler için değer zincirine entegrasyon fırsatları sunmaktadır. Bu aşamada, işgücü mevcudiyeti ve daha düşük teknolojik karmaşıklık gibi avantajlar öne çıkmaktadır. Örneğin:

• Güneydoğu Asya: Vietnam, Malezya ve Tayland, montaj kapasitelerini artırarak Çin gibi büyük oyuncuların yatırımcılarını çekmiştir.
• Hindistan ve Brezilya: Nacelle montaj tesisleri kurarak rüzgar enerjisi değer zincirine entegrasyon sağlamayı hedeflemektedir.

Gelişmekte olan ülkeler, yenilenebilir enerji değer zincirine daha fazla entegre olmak için şu stratejileri benimseyebilir:

• Hammadde İşleme ve Rafine Etme: Kritik hammaddelerin yerel olarak işlenmesi, ekonomik büyümeyi destekler ve yerel katma değer yaratır.
• Montaj Kapasitelerinin Artırılması: Montaj aşamasında uzmanlaşarak, ithal girdilerle nihai ürünler üretebilir ve ihraç edebilirler.
• Yatırım Çekme: Yabancı yatırımcıları çekmek için maliyet avantajları, ticaret ağları ve yerel politikalar (örneğin, teşvikler ve feed-in tarifeleri) kullanılabilir.
• Teknoloji Transferi: Gelişmiş ülkelerle iş birliği yaparak teknoloji transferini teşvik edebilirler.

Güneş ve rüzgar enerjisi teknolojileri, küresel enerji geçişinde kritik bir rol oynamaktadır. Ancak, değer zincirindeki yoğunlaşma, gelişmekte olan ülkelerin bu süreçteki rolünü sınırlamaktadır. Bu ülkeler, hammadde tedarikinin ötesine geçerek ara ve nihai aşamalara daha fazla entegre olmalıdır. Montaj kapasitelerinin artırılması, yerel sanayileşme ve ekonomik büyüme için önemli bir fırsat sunmaktadır. Küresel enerji geçişinin hızlanması, yalnızca çevresel sürdürülebilirliği değil, aynı zamanda daha adil bir ekonomik düzeni de mümkün kılabilir.

Kaynak: Powering Trade - Fine-tuning trade policy for solar and wind energy value chains